สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาสยามบรมราชกุมารี พระองค์ทรงให้ความสำคัญกับการเกษตรมาก และได้พระราชทานวิธี การทำปุ๋ยหมัก เป็นองค์ความรู้ให้กับปวงชนชาวไทย โดยเฉพาะพี่น้องชาวเกษตรกรทั้งประเทศ ดังพระราชดำริ ต้นไม้ทุกชนิดต้องการอาหาร เพื่อการเจริญเติบโต พูดง่ายง่าย เราต้องใส่ปุ๋ย ไร่นา สวนของเรา พืชผล จึงจะงามดี เดี๋ยวนี้ปุ๋ย ที่ซื้อตามท้องตลาดแพงเหลือเกิน เรามาทำปุ๋ยหมักใช้เองดีกว่า
“ต้นไม้ทุกชนิดต้องการอาหาร เพื่อการเจริญเติบโต พูดง่าย ๆ เราต้องใส่ปุ๋ย ไร่นา สวน ของเรา พืชผล จึงจะงามดี เดี๋ยวนี้ปุ๋ย ที่ซื้อตามท้องตลาดแพงเหลือเกิน เรามาทำปุ๋ยหมักใช้เองดีกว่า”
สำหรับวิธีทำ ของที่ต้องเตรียม
๑. ซากพืช ได้แก่ ใบไม้ ผักตบชวา หญ้าแห้ง ลำต้นถั่ว ลำต้นข้าวโพด ใบ และต้นมันสำปะหลัง กระดูกป่น ตามที่มีสับเป็นท่อนสั้นสั้นให้เปื่อยเร็ว
- ๒. ปุ๋ย
- ก. ปุ๋ยคอก คือ มูลสัตว์ ขี้วัว ขี้ควาย ขี้เป็ด ขี้ไก่ ขี้ค้างคาว อะไรก็ได้
ข. ปัสสาวะคน หรือสัตว์
ค. กากเมล็ดนุ่น กากถั่ว ซากต้นถั่วชนิดต่างต่าง พวกพืชตระกูลถั่ว
๓. ดินร่วน พอสมควร ถ้าเป็นหน้าดินยิ่งดี
การกองปุ๋ย
๑. กองในหลุม ต้องขุดหลุมขนาดกว้างราว ๑ เมตร ยาว ๑ เมตร ลึก ๑ เมตร ระวังดินพังทลายลงในหลุม ถ้ามีการระบายน้ำได้ยิ่งดี
๒. กองในคอก ปรับดินบริเวณที่จะกองปุ๋ยหมักให้แน่น ใช้ไม้ไผ่หรือไม้อื่นที่ทำได้ กั้นเป็นคอกกว้าง ๒ เมตร ยาว ๔ เมตร สูง ๑ เมตร แบ่งคอกเป็น ๒ ส่วน ครึ่งหนึ่งไว้ใส่ปุ๋ยหมัก อีกครึ่งหนึ่งไว้กลับกองปุ๋ย ทำหลังคาใบจากหรือใบมะพร้าวคลุมหลังคา ถ้ามีถุงพลาสติกคลุมกันฝนชะปุ๋ยก็ดี
๓. เอาซากพืชที่เตรียมไว้กองเกลี่ยในคอก หรือในหลุม ให้เป็นชั้น เหยียบตามขอบให้แน่นขนาดคนเหยียบแล้วไม่ยุบอีก ชั้นหนึ่ง ๆ สูงราว ๑ คืบ หรือ ๓๐ เซนติเมตร รดน้ำให้ชุ่ม แล้วเอาปุ๋ยคอกโรยทับให้ทั่วกัน สูง ๒ องคุลี หรือ ๕ เซนติเมตร ถ้ามีปุ๋ยเคมี สูตร ๑๖๒๐๐ หรือ ๑๔ ๑๔ ๑๔ แอมโมเนียมซัลเฟต หรือยูเรีย
โรยบางบางให้ทั่วแล้วทับด้วยดินละเอียดหนาประมาณ ๑ องคุลีสลับด้วยซากพืชแล้วรดน้ำทำเป็นชั้นชั้นอย่างนี้จนปุ๋ยเต็มคอกน้ำที่รดจะผสมด้วยปัสสาวะด้วยก็ได้
ข้อควรระวัง
- ๑. อย่าให้มีน้ำขัง การรดน้ำมากไปจะทำให้ระบายอากาศไม่ดี
- ๒. ปุ๋ยกองใหญ่ไปจะเกิดความร้อนสูง ปุ๋ยจะเสียถ้าในกองปุ๋ยมีความร้อนสูงไปให้เติมน้ำลงไปบ้าง
- ๓. ปุ๋ยกองเล็กไปจะสลายตัวช้า
- ๔. อย่าใช้ปุ๋ยเคมีพร้อมกับใส่ปูนขาว จะทำให้ธาตุไนโตรเจนสลายตัว
การกลับปุ๋ย ทุก ๓๐ วัน ควรกลับกองปุ๋ย โดยเอาชั้นบนสุดของกองนำไปเกลี่ยในอีกส่วนของคอกเป็นชั้นล่างสุด แล้วเอาชั้นสองเกลี่ยทับแล้วรดน้ำ ควรกลับปุ๋ย ทุก ๓๐ วัน จนกว่าซากพืชจะเปื่อยผุหมดทั้งกอง
อาจกินเวลา ๓ ถึง ๔ เดือน เมื่อปุ๋ยใช้ได้ สังเกตุจากความร้อนในกองจะใกล้เคียงกับความร้อนของอากาศ ปุ๋ยหมักจะเป็นสีน้ำตาลแก่ เอาตะแกรงร่อนปุ๋ยหมักเก็บไว้ ประโยชน์คือเราได้ประหยัดการใช้ปุ๋ยเคมีได้ครึ่งหนึ่ง ทำให้ดินร่วน อุดมสมบูรณ์ เพิ่มธาตุไนโตรเจน ไม่เป็นอันตราย รักษาความชุ่มชื้นของดิน
หมายเหตุ ถ้าที่เป็นดินทรายใช้อิฐกรุในหลุม จะทำให้ได้ผลดีขึ้น
ขอขอบคุณที่มา มูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ