ฮีตสิบสอง คองสิบสี่ บุญเดือนเก้า
สวัสดีครับวันนี้ทีมงานขอนำเสนอประเพณีของชาวอีสานบ้านเฮาในสมัยโบราณที่สืบทอดกันมานาน ที่เรียกว่า บุญข้าวประดับดิน คือ ประเพณีหนึ่งในฮีตสิบสองของชาวอีสาน ซึ่งมีความเชื่อว่าเป็นวันที่ประตูนรกเปิด ยมบาลจะปล่อยให้ผีนรกออกมาเยี่ยมญาติในโลกมนุษย์ในคืนนี้คืนเดียวเท่านั้นในรอบปี เพื่ออุทิศบุญกุศลให้กับบรรพบุรุษหรือผู้ล่วงลับไปแล้ว
มักทำในวันแรม 14 ค่ำเดือน 9 หรือที่เรียกว่า บุญเดือนเก้า บุญข้าวประดับดิน โดยการนำข้าวปลา อาหาร คาวหวาน ผลไม้ หมาก พลู บุหรี่ อย่างละเล็ก อย่างละน้อย แล้วห่อด้วยใบตองทำเป็นห่อเล็กๆ นำไปวางตามโคนต้นไม้ใหญ่หรือตามพื้นดินบริเวณรอบๆ เจดีย์หรือโบสถ์ ตามบริเวณกำแพงวัด (ชาวอีสานบางถิ่นเรียก เผต)
ด้านพิธีกรรม
1. วันแรม 13 ค่ำ เดือน 9 ชาวบ้านจะเตรียมข้าวต้ม ขนม อาหารคาวหวาน หมาก พลู และบุหรี่ไว้ 4 ส่วน ส่วนหนึ่งเลี้ยงดูกันภายในครอบครัว ส่วนที่สองแจกให้ญาติพี่น้อง ส่วนที่สามอุทิศให้ญาติที่ตายไปแล้ว และส่วนที่สี่นำไปถวายพระสงฆ์ ในส่วนที่สาม ญาติโยมจะห่อข้าวน้อย ซึ่งมีวิธีการห่อคือ ใช้ใบตองห่อขนาดเท่าฝ่ามือ ส่วนความยาวนั้นให้ยาวสุดซีกของใบตอง
2. วันแรม 14 ค่ำ เดือน 9 ชาวบ้านจะไปวัดตั้งแต่เวลาตี 4 เพื่อนำสิ่งของที่เตรียมไว้จัดใส่กระทง หรือเย็บเป็นห่อเหมือนข้าวสากไปวางอุทิศส่วนกุศลตามที่ต่าง ๆ ซึ่งการวางแบบนี้ เรียกว่า การวางห่อข้าวน้อย แต่หากเป็นการนำไปวางในวัด จะเรียกว่า การยาย (วางเป็นระยะ ๆ ) ห่อข้าวน้อย ซึ่งเวลานำไปวางจะพากันไปทำอย่างเงียบ ๆ ไม่มีการตีฆ้อง ตีกลองแต่อย่างใด
3. หลังจากวางเสร็จแล้ว ชาวบ้านจะกลับบ้านเพื่อเตรียมอาหารทำบุญที่วัดอีกทีหนึ่งในตอนเช้า เมื่อพระสงฆ์ฉันเช้าเสร็จก็จะเทศน์ฉลองบุญข้าวประดับดิน ต่อจากนั้น ชาวบ้านจะนำปัจจัยไทยทานถวายแด่พระสงฆ์ เมื่อพระสงฆ์ให้พรเสร็จ ชาวบ้านที่มาทำบุญก็จะกรวดน้ำ อุทิศส่วนกุศลไปให้ญาติผู้ที่ล่วงลับไปแล้วทุกๆ คน
อีกหนึ่งข้อสังเกตุ การที่ชาวบ้านนำข้าวปลาอาหารไปวางไว้ตามข้างวัด ข้างกำแพง หรือผูกไว้ตามกิ่งไม้ ด้วยเข้าใจว่า ญาติที่ได้รับการปลดปล่อยจากนรก แต่ในอีกด้านหนึ่งคือ เป็นการให้อาหารแก่สัตว์จรจัด สัตว์บางจำพวกที่ไม่มีเจ้าของเลี้ยงดู ที่อดโซหิวโหยมาตลอดปีให้ได้กินอิ่มก็ในวันนี้
ข้อมูลบางส่วนจาก www.bungkan.net
https://hilight.kapook.com/view/90700
https://board.postjung.com/1233735