มีคุณนายคนหนึ่ง ใจบุญสุนทานตักบาตรทุกเช้า
ตักบาตรเสร็จก็แต่งสำรับกับข้าวอย่างบรรจงประณีต
เพื่อเอาไปถวายท่านเจ้าประคุณสมเด็จผู้เป็นเจ้าอาวาส
ด้วยความเคารพนับถือ ในจริยวัตรของท่าน
และชอบฟังท่านคุยเล่าเรื่องต่าง
เรียกว่ตักบาตรเสร็จ คุณนายต้องมาวัดทุกวัน
ถวายอาหารเสร็จ ก็คุยกับพระสมเด็จ วันหนึ่ง หลังจากคุณนายกลับแล้ว พระหนุ่มรูปหนึ่ง ซึ่งเป็นศิษย์ก้นกุฏิของสมเด็จ เข้าไปกราบเรียนว่า คุณนายคนนี้ใจบุญสุนทานจริง ๆ แต่เคยได้ยินว่าเป็นคนใจแคบ เหลือแม่อยู่คนเดียว
ปล่อยให้ อ ด ๆอ ย า กๆ ไม่เอาใจใส่ ปล่อยให้อยู่ห้องแคบ ๆหลังบ้าน ส่วนตัวเองและลูก ๆ
อยู่ตึกใหญ่โต ส ะ ด ว กสบายเวลาพูดจากับแม่ก็ฟังไม่ได้หยาบคายขู่ตะคอกกระแทกกระทั้น ผิดกับตอนมาคุยกับสมเด็จที่วัด
ชนิดหน้ามือเป็นหลังมือ
แม่จะออกมาเดินเล่นหน้าบ้านก็ไม่ได้ ไม่ยอมให้ออก มีแม่แก่หลงๆ ลืม ๆสติไม่ ส ม ป ร ะกอบ อายเขา มีคนเขาเล่าให้ฟังหลายรายแล้ว เท็จจริงอย่างไรไม่ทราบได้
สมเด็จนั่งฟังเฉยไม่พูดว่าอะไร วันหนึ่งมีกิจนิมนต์ไปทำบุญบ้าน ขากลับเดินผ่านหน้าบ้านคุณนาย ท่านก็แวะบ้านคุณนายก่อน คุณนายดีใจมากที่สมเด็จมาเยี่ยมถึงบ้าน ถือเป็นมงคลอย่างสูง ที่พระขั้นสมเด็จมาเยี่ยมบ้าน จึงเรียกลูกหลานมากราบเท้าท่านเป็นการใหญ่ แล้วก็คุยกันเรื่องต่างๆ มากมาย
ในตอนหนึ่ง สมเด็จท่านถามคุณนายว่า
พระในบ้านมีไหม? มีเจ้าค่ะ พระในบ้านมีหลายองค์ เป็นพระเก่า ๆ ทั้งนั้น สมัยสุโขทัยก็มีเชียงแสนก็มี อาราธนาท่านสมเด็จขึ้นไปดูข้างบน สมเด็จท่านเฉยแล้วถามต่อว่า ได้ทราบข่าวว่า คุณนายมีแม่อีกคนเดี๋ยวนี้อยู่เสียที่ไหน? คุณนายสะอึกเสียวแปลบเข้าไปในหัวใจ จะตอบตามตรงก็กลัวว่า สมเด็จจะเดินไปดู เห็นสภาพความเป็นอยู่ของแม่ แล้วท่านจะติเตียน
อึกๆ อักๆ อยู่ครู่หนึ่งแล้วจึงตอบว่า ตอนนี้ท่านไม่อยู่เจ้าค่ะ ออกไปเยี่ยมญาติอีกนานจึงจะกลับ สมเด็จท่านนั่งนิ่งอยู่สักครู่แล้วจึงลากลับ คุณนายก็ยังคงไปวัดเป็นปกติ
วันหนึ่ง สมเด็จท่านเห็นว่าวันนี้ คุณนายยิ้มแย้มแจ่มใสพูดจาร่าเริง อารมณ์ดีหลังการทำบุญทำทาน สมเด็จจึงถามว่า
พระในบ้านของโยมโยมดูแลเรียบร้อยแล้วหรือยัง? เรียบร้อยเจ้าค่ะ ดิฉันจุดธูปเทียนถวายอาหาร บูชาเสร็จแล้วจึงมาที่วัด ท่านไม่ต้องเป็นห่วง
อาตมาไม่ได้หมายถึงพระพุทธรูป พระในบ้านที่อาตมาถามถึงนี่เป็นพระที่ยังมีลมหายใจ คือแม่พระผู้มีพระคุณสูงสุดแก่โยมแม่ให้ชีวิตเรามาโดยเอาชีวิตตัวเองเขาแลก เลี้ยงดูเรามาตั้งแต่ตีนเท่าฝาหอยจนได้ดิบได้ดี ทุกวันนี้แม่เหน็ดเหนื่อย ทุ ก ข์ ท ร ม า นแสนส า หั ส แม่ทนหิวเพื่อให้ลูกอิ่มแม่ทนหนาวเพื่อให้ลูกอุ่น
แม่ไม่เคยนอนถ้าลูกของแม่ยังไม่หลับ ยามลูกเ จ็ บ ป่ ว ย ร้ อ ง ไ ห้ หัวใจแม่ก็เ จ็ บ ป ว ดและร้องไห้พร้อมกับลูกด้วย
แม่อยากเอาความเ จ็ บ ป ว ด ทั้งหมดของลูกมาไว้ที่แม่
ถ้าทำได้ แม่ยอมตายเพื่อลูกได้ พระคุณของแม่นี้ใหญ่หลวงเกินกว่าจะคณานับ เราต้องตอบแทนบุญคุณท่านบ้างน่ะโยม เอาตาดูหูใส่เอาใจใส่ท่านบ้าง ไม่ใช่ปล่อยให้ท่าน อ ด ๆอ ย า กๆ
เ จ็ บ ไ ข้ ได้ ป่ ว ย ก็ดูแลท่านบ้าง อาตมาได้ข่าวว่า คุณโยมเหลือแม่อยู่คนเดียว และไม่ค่อยสนใจความเป็นอยู่ของท่าน ปล่อยให้อยู่ในห้องแคบๆ อ ดๆ อ ย า ก ๆ ไม่ ส ง ส า รท่านบ้างหรือโยม? โยมจัดอาหารมาถวายพระได้ทุกวันแต่พระในบ้านอีกองค์โยมไม่เคยจัดให้ และตอนที่โยมจัดมาให้อาตมาสังเกตดูโยมจัดมาให้อย่างดีประณีตบรรจง
แต่ก่อน อาตมาไม่รู้ว่าอะไรเป็นอะไร ก็ฉันของโยมตามปกติ แต่ตอนนี้บอกตรงๆเลยว่า
กลืนไม่ค่อยลงมาหลายวันแล้ว อาตมาเป็นพระในวัด
ไม่ควรเ อ า เ ป รี ย บ พระในบ้านของโยมเกินไป ถ้าพระในบ้านยัง อ ด พระในวัดก็กลืนไม่ลง การทำบุญให้ได้บุญมากนะโยม เลี้ยงพ่อแม่ให้อิ่มหนำสำราญเสียก่อนแล้วจึงถวายพระ คุณนายไม่พูดอะไร นั่ง น้ำ ต า ไ ห ล
ลูกๆที่รักทุกคน ได้ดูแลพระในบ้านของลูกๆแล้วหรือยัง? ถึงแม้ว่าจะเพียงเล็กน้อยก็ยังดี บางคน
กว่าจะรู้พ่อแม่เป็นพระในบ้านผู้ประเสริฐ
ก็สายเสียแล้ว… คือรู้เมื่อท่านทั้งสอง…ไม่มีตัวตนอยู่ในโลกนี้แล้ว…